Trường hợp nào có di chúc nhưng vẫn chia thừa kế theo pháp luật

Pháp luật ưu tiên chia thừa kế theo di chúc. Tuy nhiên, trong một số trường hợp dưới đây, dù có di chúc để lại, di sản thừa kế vẫn được chia theo pháp luật.

Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015 quy định: 

Thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong các trường hợp không có di chúc, di chúc không hợp pháp, những người hưởng thừa kế theo di chúc chết trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc… Đây là những trường hợp điển hình cho thấy mặc dù đã có di chúc nhưng di sản thừa kế vẫn có thể được chia theo pháp luật. Dưới đây là phần điểm qua quy định cụ thể đối với những trường hợp này

1. Di chúc không hợp pháp

Theo Điều 630 Bộ luật Dân sự 2015 di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:

- Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc, không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép;

- Nội dung di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức của di chúc không trái quy định của luật: Di chúc của người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi phải lập thành văn bản, được cha, mẹ… đồng ý; di chúc của người không biết chữ phải có công chứng…

Cũng theo Điều 627 luật này. Di chúc phải lập bằng văn bản, có thể có người làm chứng hoặc có công chứng, chứng thực. Nếu không thể lập được bằng văn bản thì có thể di chúc miệng. Di chúc miệng chỉ được coi là hợp pháp Khi đáp ứng các điều kiện sau đây:

“- Người để lại di chúc thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất 02 người làm chứng;

- Ngay sau khi người để lại di chúc thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng phải ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ;

- Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày người này thể hiện ý chí cuối cùng thì phải công chứng hoặc chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.”

Ngược lại, nếu không đáp ứng đầy đủ các điều kiện nêu trên, di chúc sẽ không được coi là hợp pháp và di sản sẽ được chia theo pháp luật.

 

2. Người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc

Điều 613 Bộ luật Dân sự quy định về người thừa kế là cá nhân:

“- Phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế;

- Đã sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản thừa kế chết.

- Nếu người thừa kế không phải là cá nhân thì phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.”

Trong đó, thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Ngoài ra, khi di chúc không có hiệu lực toàn bộ hoặc một phần nếu rơi vào một trong các trường hợp nêu tại Điều 643 Bộ luật Dân sự như:

- Người thừa kế theo di chúc chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người lập di chúc;

- Cơ quan, tổ chức được chỉ định là người thừa kế không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.

Như vậy, khi người hưởng thừa kế theo di chúc chết trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc hoặc cơ quan, tổ chức được nhận thừa kế theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế thì sẽ áp dụng chia thừa kế theo pháp luật.

3. Người hưởng di chúc không có quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản

Điều 621 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về người không được hưởng di sản:

- Bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó;

- Vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản;

- Bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng;

- Có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc, giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc, che giấu di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản.

Khi những người thừa kế thuộc một trong các trường hợp nêu trên thì người hưởng di sản sẽ không được hưởng theo di chúc trừ trường hợp người để lại di sản đã biết về hành vi của những người này nhưng vẫn cho họ hưởng theo di chúc.

Bên cạnh đó, những người được hưởng thừa kế theo di chúc nhưng từ chối nhận di sản thì di sản sẽ được chia theo pháp luật.

Đồng thời, nếu một phần di sản theo di chúc thuộc các trường hợp nêu trên thì phần di sản đó cũng được chia theo pháp luật.

Tóm lại, dù có di chúc nhưng di sản thừa kế vẫn có thể được chia theo pháp luật nếu thuộc một trong các trường hợp đã đề cập trên đây. Độc giả tham khảo nội dung quy định nếu còn vướng mắc hay chưa rõ vấn đề gì, vui lòng liên hệ với Luật sư tư vấn về thừa kế DHLaw qua Hotline: 0909854850 để được giải đáp cụ thể.